سایه تحقق‌یافته رکود: روزهای خوش خودروسازان تجاری چگونه به پایان رسید
منتشر شده در ۲۴ تیر ۱۴۰۳
آخرین بروزرسانی‌ها را در ایمیل خود دریافت کنید
- در تاریخ ۵ شهریور ۱۴۰۲ ما گزارشی با عنوان «پایانِ مهمانی: سایۀ رکود بر سرِ خودروسازان تجاری و سودهایی که تکرار نخواهد شد» منتشر کردیم و در آن ضمن بررسی صنعت خودروهای تجاری پیش‌بینی خود را مبنی بر افول این صنعت ارائه دادیم.
- اکنون با گذشت ۱۰ ماه از انتشار گزارش مذکور و در حالیکه عملکرد شرکت‌های حاضر در صنعت مشخص شده می‌توان تحقق پیش‌بینی گفته شده را مشاهده کرد.
- در این گزارش قصد داریم آنچه در یک سال قبل بر این صنعت گذشت را مرور کرده و نگاهی به آینده آن داشته باشیم.
جهش تولید
تولید خودروهای سنگین در سال‌های اجرای برجام در محدوده ۱۶ هزار دستگاه در سال قرار داشت اما با خروج شرکای اروپایی خودروسازان تجاری از ایران، تولید افت شدیدی را تجربه کرد به طوری که در سال ۱۳۹۸ تنها ۴۱۰۰ دستگاه خودروی سنگین در ایران تولید شد. اما در سال‌های بعد تولیدکنندگان به سراغ چینی‌ها رفتند و تولید خودروهای چینی را جایگزین اروپایی‌ها کردند. این امر منجر به جهش تولید شد و تولید خودروهای سنگین در سال ۱۴۰۱ به ۳۴۱۶۳ دستگاه و در سال ۱۴۰۲ به ۳۶۰۸۳ دستگاه رسید.
انباشت تقاضا
در حالیکه تولید داخلی در سال‌های ۱۳۹۷ تا ۱۳۹۹ بسیار ناچیز بود واردات هم به دلیل تنش ارزی ناشی از تحریم‌ها ممنوع شده بود و این دو مسئله منجر به انباشت قابل توجه تقاضا در این بازار شده بود. طبیعی است این انباشت تقاضا در ابتدا عرضه‌های جدید را جذب می‌کرد اما پس از جهش تولید در ۲ سال گذشته و مجوز واردات کشنده‌های تا ۵ سال کارکرد این بازار دیگر مثل گذشته بکر نیست و تجاری‌سازان به راحتی گذشته نخواهند توانست محصولات خود را به فروش برسانند.
نبرد برای سهم بازار
در حالیکه در سال ۱۴۰۱ شرکت‌های قدیمی و بزرگ‌تر سهم بازار بیشتری در اختیار داشتند، حاشیه سود بالا اما ناپایدار صنعت منجر به ورود رقبای دیگر شد و آنها توانستند سهم بازار قابل توجهی از غول‌های تجاری‌ساز بگیرند. برای مثال شرکت آریا اورست که در ۱۴۰۱ حدود ۲۰۰۰ دستگاه تولید کرده بود در سال ۱۴۰۲ به تولید ۳۸۰۰ دستگاهی دست یافت، در حالیکه تولید ۱۳۱۹۵ دستگاهی ایران خودرو دیزل در سال ۱۴۰۱ در سال بعد به ۱۰۶۳۲ دستگاه در رشته کامیون سنگین کاهش یافت.
افت فروش
هر سه تولیدکننده بورسی خودروهای سنگین در سال ۱۴۰۲ در مقایسه با سال ۱۴۰۱ فروش کمتری ثبت کردند. این مسئله عمدتاً ناشی از افت سفارشات دریافتی بوده است.
اشباع بازار و افت حاشیه سود
حاشیه سود ناخالص هر ۳ تجاری‌ساز بورسی نسبت به سالیان قبل افت کرده که این امر ناشی از اشباع بازار و عدم کشش بازار برای افزایش قیمت همپای افزایش بهای تمام شده می‌باشد. برای مثال حاشیه سود ناخالص خاور در زمستان سال قبل ۸٪ بوده در حالیکه در زمستان ۱۴۰۱ این رقم ۳۱٪ بوده است.
بازگشت مشکل سرمایه در گردش
تجاری‌سازان در سال ۱۴۰۱ به دلیل تقاضای انباشته سال‌های قبلی توانستند بخش زیادی از محصولات خود را به صورت نقدی به فروش برسانند. این مسئله منجر شد مشکل کلاسیک آنها یعنی سرمایه در گردش به فراموشی سپرده شود. همانطور که در گزارش سال گذشته پیش‌بینی شد این امر ادام‌هدار نبود و آنها اکنون مجبور به فروش بخشی از محصولات در قالب فروش اقساطی شده‌اند.
فروش اعتباری محصولات منجر به مشکل در سرمایه در گردش شد و حجم تسهیلات دریافتی را در ترازنامه شرکت‌ها افزایش داد که این مسئله به نوبه خود منجر به افزایش هزینه مالی شرکت‌ها شده است.
سقوط حاشیه سود خالص
به جز بهمن دیزل دو تجاری‌ساز دیگر در رشته کامیون و کشنده در سال گذشته افت تولید داشته‌اند. این مسئله در کنار عدم کشش بازار برای افزایش قیمت‌ها همپای افزایش بهای تمام شده و همچنین افزایش هزینه‌های مالی و فروش منجر به سقوط حاشیه سود خالص شرکت‌ها شده است به طوری که خاور و خکاوه هر دو در فصل آخر زیان ساخته‌اند.
طبق آنچه متیس از صحبت با افراد آگاه دریافته بخشی از عملکرد بهتر بهمن دیزل ناشی از قرارداد فروش ۵۰۰ دستگاه کشنده به فولاد سنگان (زیرمجموعه فولاد مبارکه) بوده که در زمستان ۱۴۰۲ عمده آنها تحویل گردیده و بنظر میرسد بهمن دیزل نیز در سال جاری و در زمینه فروش کشنده به مشکلات ۲ تجاری‌ساز دیگر دچار شود.
چشم انداز تاریک آینده
با توجه به افزایش شدید رقابت برای کسب سهم بازار، کاهش تقاضا ناشی از رفع کسری عرضه در دو سال گذشته و تغییر شرایط فروش از نقدی به اعتباری به نظر ما این صنعت در سال جاری نیز شرایط بهتری نسبت به نیمه دوم سال قبل نداشته باشد و بیش از این نیز افول کند.